Co do zasady osoby niepoczytalne nie ponoszą odpowiedzialności za swoje zachowanie, w tym za szkody wyrządzone innym osobom. Jednak nie oznacza to, że w takim przypadku poszkodowany pozostaje bez prawa do uzyskania należnego mu świadczenia o charakterze odszkodowawczym. Zauważyć należy, że w takim przypadku istnieje możliwość ubiegania się o należne odszkodowanie od osoby sprawującej nadzór nad osobą niepoczytalną, a w szczególnych okolicznościach można domagać się spełnienia świadczenia od samego sprawcy czynu – jednak niezbędne jest spełnienie przesłanek wskazanych w przepisach Kodeksu cywilnego.

Odpowiedzialność na zasadzie winy w nadzorze

Zgodnie z przepisem art. 427 Kodeksu cywilnego w przypadku szkody powstałej w wyniku bezprawnego działania osoby niepoczytalnej odpowiedzialność ponosi osoba zobowiązana do nadzoru nad nią – culpa in custodiendo – z winy w nadzorze. Zgodnie z polskimi przepisami odpowiedzialności nie ponosi małoletni, osoba chora psychicznie, niedorozwinięta umysłowo, znajdująca się w stanie zakłócenia czynności psychicznych (za wyjątkiem sytuacji, gdy stan zakłócenia jest wynikiem zażycia substancji psychoaktywnych, alkoholu). Należy jednak mieć na względzie, że w przypadku winy w nadzorze jest to domniemanie odpowiedzialności.

Zwolnienie od odpowiedzialności

Nadzór może sprawować osoba fizyczna, np. rodzica lub instytucja – przedszkole, szpital, szkoła. Od odpowiedzialności na zasadzie winy w nadzorze można się uwolnić w dwóch sytuacjach – w przypadku, gdy uczyniono zadość obowiązkowi nadzoru lub szkoda byłaby powstała także przy starannym wykonywaniu nadzoru. Należy zwrócić uwagę na fakt, że osoba zobowiązana do nadzoru nie musi przez cały czas sprawować pieczy faktycznej. Jeśli osoba niepoczytalna zostanie oddana pod nadzór innej osobie lub instytucji starannie wybranej to również nie ponosi odpowiedzialności.

Kiedy do odpowiedzialności można pociągnąć osobę niepoczytalną?

Nie da się zaprzeczyć, że możliwość pociągnięcia do odpowiedzialności osoby niepoczytalnej to bardzo złożone zagadnienie prawne. W takim przypadku pomoc prawna profesjonalnego pełnomocnika jest niezbędna. Na zasadzie przepisu art. 428 Kodeksu cywilnego gdy sprawca nie jest odpowiedzialny za szkodę, a brak jest osób zobowiązanych do nadzoru albo gdy nie można od nich uzyskać naprawienia szkody, poszkodowany może żądać całkowitego lub częściowego naprawienia szkody od samego sprawcy. Ważne jest jednak spełnienie dodatkowej przesłanki – muszą wymagać tego zasady współżycia społecznego.


Zapraszamy do kontaktu ze specjalistami z CODEX osoby, które z różnych przyczyn mają problem z odzyskaniem należnego im świadczenia, również jeśli szkoda powstała w wyniku działalności osoby niepoczytalnej.