Strony postępowania sądowego mają ustawowe prawo do złożenia wniosku o zwolnienie ich od ponoszenia kosztów sądowych. Dotyczy to jednak osób, które nie są w stanie ponieść kosztów narażając siebie i swoją rodzinę na dotkliwy uszczerbek majątkowy.
Co obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych?
Zwolnienie od kosztów obejmuje przede wszystkim obowiązkowe opłaty sądowe jak i koszty związane z opłaceniem biegłych sądowych, którzy sporządzają różnego rodzaju profesjonalne opinie lub sprawozdania niezbędne dla prawidłowego zrozumienia przypadku i wydania wyroku. Zwolnienie od kosztów nie obejmuje natomiast zastępstwa procesowego świadczonego przez wykwalifikowanego pełnomocnika strony przeciwnej w przypadku przegrania procesu.
Kodeks postępowania cywilnego przewiduje jednak możliwość częściowego zwolnienia od ponoszenia kosztów sądowych dla strony przegrywającej proces. Art. 102 KPC stanowi, iż: „W wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami.”. Do wypadków szczególnie uzasadnionych zaliczyć można m. in. trudną sytuację materialną.
Wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych składany jest przez interesanta na urzędowym formularzu. Należy do niego dołączyć oświadczenie, w którym podany będzie stan majątkowy, rodzinny, źródła utrzymania, wysokość dochodów czy wydatki (wszystkich osób, które zamieszkują w jednym gospodarstwie domowym).
Na postanowienie sądu w przedmiocie zwolnienia od kosztów sądowych przysługuje zażalenie – art. 394 § 1 pkt 2 KPC które należy wnieść w terminie tygodnia od dnia doręczenia lub ogłoszenia postanowienia do sądu, który wydał to postanowienie. Można je także wysłać listem poleconym. Jeżeli zażalenie nie będzie posiadało braków formalnych, sąd do którego zażalenie zostało wniesione, przekaże je do sądu wyższej instancji w celu jego rozpoznania. Po doręczeniu postanowienia o oddaleniu wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych, interesant ma możliwość wnieść opłatę w ciągu 7 dni. Gdy tego nie zrobi pewne jest, iż pozew wraz z wnioskiem zostanie mu zwrócony z powodu nieuiszczenia obowiązkowej opłaty. Można jednak ponownie złożyć pozew wraz z wnioskiem do sądu i mieć nadzieję, iż inny sędzia lub referendarz sądowy rozpatrzy wniosek odmiennie od poprzedniego.
